بدایه النحو – تمییز – جلسه ۲۹

تمییز این چنین تعریف می شود که : اسم نکره ی منصوبی است که ابهام ذات یا نسبت را از اسم قبلی خود بر طرف می سازد. مانند: «إنی رأیت أحد عشر کوکبا»

حتما بخوانید: فیلم آموزشی بدایه النحو

اقسام و عامل در تمییز :

1. ذات: تمییزی است که ابهام ذات را از بین می برد و عاملش٬ همان اسم ذات می باشد. مانند: « فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَهَ – بقره ۶۰»
2. نسبت: اسمی که از نسبت در کلام رفع ابهام می کند و عامل در آن فعل یا شبه فعل مقدم در آن می باشد. مانند: «وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدْقًا وَعَدْلًا – انعام ۱۱۵»

مواضع استعمال تمییز ذات:

• عدد از ۱۱ تا ۹۹. مانند: «إِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا – توبه ۳۶»
• مقدار. مانند: عندی قفیز بُراً و منوان عسلا.
• آنچه که شبیه به مقدار می باشد. مانند: «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَى بِهِ – آل عمران ۹۱»
• آنجه که فرع بر تمییز است. مانند: هذا خاتم فضه.
• بعضی از کنایات. مانند: کم کتابا اشتریت.

حتما بخوانید: کتاب هدایه

نکته: اضافه شدن تمییز٬ به مقدار و آنچه شبیه به مقدار است و آنچه که  فرع بر تمییز است صحیح می باشد البته در صورتیکه به چیز دیگر اضافه نشده باشد.

انواع تمییز نسبت :

بر دو نوع می باشد:

۱) محول. سه قسم از این نوع تمییز نسبت عبارت است از:

1. تمییز نسبت محول از فاعل. مانند: «وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَیْبًا – مرم ۴»
2. تمییر نسبت محول از مفعول. مانند: «وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُیُونًا – القمر۱۲»
3. تمییز نسبت محول از مبتدای مضاف. مانند: «أَنَا أَکْثَرُ مِنْکَ مَالًا وَأَعَزُّ نَفَرًا – کهف ۳۴»

۲) غیر محول. مانند: «کَفَى بِاللَّهِ شَهِیدًا – نساء ۷۹»

حتما بخوانید: نحو چیست؟

 اصول در تمییز:

۱) اصل در تمییز ذکر کردن آن می باشد ولی گاهی به خاطر علم داشتن به آن ذکر نمی گردد.

۲) تمییز باید بعد از ممیز و عامل خود ذکر شود اما گاهی دیده شده که تمییز نسبت هنگامی که عاملش متصرف بوده است بر ممیز خود مقدم شده است که امری نادر است.

۳) اصل جامد بودن تمییز است اما گاهی به صورت مشتق نیز آمده است.

فیلم آموزشی تمییز (جلسه ۲۹)