بدایه النحو – مفعول له – جلسه ۲۴
مفعول له ٬مصدر منصوبی است که برای علت وقوع فعل در جمله می آید. مانند: «انزل اللهُ القرآنَ رحمهً للناس».
عامل مفعول له:
مفعول له با شرایط زیر و بواسطه ی فعل یا شبه فعل نصب داده می شود:
- مصدر باشد که بیان کننده ی علت باشد.
- با عاملش در فاعل دارای اتحاد باشد.
- با عاملش دارای اتحاد زمانی باشد.
- مانند: ٰوَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ – بقره ۲۰۷
اقسام مفعول له:
مفعول له٬ بر دو نوع می باشد:
- مفعول لأجله: مفعولی است که فعل بخاطر بدست آوردن آن واقع می شود.
- مفعول من أجله: مفعولی است که فعل برای حاصل شدنش انجام می شود. مانند؛ «تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا – سحده ۱۶»
انواع این نوع مفعول عبارتست از:
- مقرون به «ال»: این نوع غالبا مجرور می باشد. مانند: «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ – إسراء ۲۴»
- مضاف : در اینجا هم نصب جایز است و هم جر. مانند: «لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ»
- نه مضاف باشد و نه مقرون به «ال»: این حالت جزء بیشترین حالات استعمال این نوع مفعول می باشد و در بیشتر موارد منصوب می باشد. مانند: «تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا – سحده ۱۶»
اصول مفعول له:
۱- اصل در مفعول له٬ این است که بعد از عامل خود ذکر شود. گاهی این مفعول بر عامل خود مقدم می شود که این امر به صورت جوازی است. اما چنانچه مفعول له٬ منحصر در ادات استثنا باشد٬ تقدیم شدنش بر عامل خود ممتنع خواهد بود.
۲- اصل ذکر عامل می باشد اما اگر قرینه ای برای حذف عامل داشته باشیم می توانیم آن را حذف کنیم.
۳- اصل در مفعول له٬ ذکر أن می باشد اما اگر قرینه ای برای حذف أن داشته باشیم حذف أن جایز می باشد.
فیلم آموزشی مفعول له (جلسه ۲۴)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.