جواهر البلاغه – تمنی – قسمت ۱۶

تمنی به معنای طلب چیز محبوب که امید حصول آن نمی رود و مورد توقع و انتظار نمی باشد.

فیلم آموزشی تمنی

1. امر
2. نهی
3. استفهام
4. تمنی
5. ندا

در دروس گذشته به ۳ مقوله ی «امر و نهی و استفهام» پرداختیم و اکنون می خواهیم به بحث راجع به «تمنا» بپردازیم.

تعریف تمنی:

تمنا به معنای طلب امر محبوب که امید وصول آن نمی رود و مورد توقع و انتظار نیست. و غالبا در بعضی موارد انتظار آن محال است.

حتما بخوانید: فیلم آموزشی «صرف ساده»

انواع تمنی:

• بعضی اوقات امکان پذیر نیست. مانند : ألا لیت شباب یعود
• در برخی از حالات امکان وجود دارد و رسیدن به آن طمعی نیست. مانند هنگامی که آرزو می کنیم که یک هواپیمای شخصی داشته باشیم. در این مثال امکان عقلی وجود دارد اما فعلا قابل دسترسی نیست. و در قرآن نیز داریم:فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قَالَ الَّذِینَ یُرِیدُونَ الْحَیَاهَ الدُّنْیَا یَا لَیْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِیَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ ﴿قصص – ۷۹﴾

نکته: اگر در پدید آمدن آن چیز محبوب٬ امیدی باشد به آن ترجّی می گویند.

حتما بخوانید: فیلم آموزشی کتاب «بدایه النحو»

ادات تمنی

این ادات دو نوع می باشد:

• اصلی٬ که «لیت» می باشد.
• غیر اصلی٬ که نائب از تمنی می باشد و به واسطه ی اغراض بلاغی٬ معنای تمنّا می دهد. از جمله ی این ادات می توان به موارد زیر اشاره نمیود:
  • هل. مانند: فَهَلْ لَنَا مِنْ شُفَعَاءَ فَیَشْفَعُوا لَنَا أَوْ نُرَدُّ. (اعراف – ۵۳)
  • لو. مانند: فَلَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً فَنَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ﴿شعراء – ۱۰۲﴾
  • لعل. مانند: لعلی إلی من قد هویت أطیر

ادات ترجی:

1. عسی. مانند: فَعَسَى اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَیُصْبِحُوا عَلَى مَا أَسَرُّوا فِی أَنْفُسِهِمْ نَادِمِینَ ﴿مائده – ۵۲﴾
2. لعل. مانند: لَعَلَّ اللَّهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِکَ أَمْرًا.(طلاق – ۱)