بدایه النحو – مستثنی – جلسه ۳۴
هر چیزی که بعد از ادات استثنا واقع شود و حکم را از مابقی جمله جدا کند را «مستثنی» می گویند.و برای شناخت موارد منصوبش و تشخیص آن باید استثناء و ادات و اقسام آن را بشناسیم.
تعریف استثناء: خارج کردن حکمی که بعد از ادات استثناء (از جمله الّا) واقع شده است٬ از جمله ی قبل از ادات استثناء.
پس برای استثناء ۴ رکن وجود دارد:
- حکم: آن چیزی است که قبل از ادوات استثناء ثابت شده است. مانند:« فشربوا منهم الا قلیلا»
- ادات استثناء: اداتی که استثناء به وسیله ی آن ها صورت می گیرد.
- مستثنی
- مستثنی منه: اسمی که مستثنی از حکم آن خارج می شود.
انواع ادات استثناء:
- ادات حرفی: که شامل «الّا٬ حاشا٬ خلا٬ عدا٬ لمّا» می شود.
- ادات اسمی: که عبارت است از «غیر٬ سوی٬ بَیدَ»
- ادات فعلی: که افعال جامد هستند و تثنیه و جمع بسته نمی شوند. مانند: لیس٬ لا یکون٬ خلا٬ عدا٬ حاشا.
اقسام استثناء:
استثناء از جهت یکی بودن «مستثنی» و «مستثنی منه» به دو دسته تقسیم می شود:
- استثناء متصل: دراین استثناء مستثنی و مستثنی منه هم جنس هستند. مانند: «قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ-إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ – ص ۸۲ و ۸۳»
- استثناء منقطع: در این جا مستثنی و مستثنی منه هم جنس نمی باشند. مانند: «لا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا – مریم ۶۲»
استثناء از لحاظ اینکه مستثنی منه در جمله آمده باشد یا نیامده باشد:
- استثناء تام: که در آن مستثنی منه در جمله ذکر شده است.
- استثناء مفرَّغ: که در آن مستثنی منه در جمله ذکر نشده است.
استثناء از لحاظ کیفیت جمله ی به دو قسم زیر تشکیل می شود:
- جمله ی موجبه: جمله ای که مثبت است.
- جمله ی غیر موجب: جمله ی استثناء منفی می باشد.
فیلم آموزشی مستثنی (جلسه ۳۴)
من می خواهم در دروس شرکت کنم
من میخاهم در گروه این درس شرکت کنم