بدایه النحو – اصول در مبتدا و خبر – جلسه ۱۵
اصول در مبتدا شامل دو اصل می شود. اول آنکه مبتدا باید معرفه باشد و دومین اصل این است که باید بر خبر مقدم شود. اما استثنائاتی نیز وجود دارد که در این درس به آن پرداخته می شود.
استثنائاتی اصول در مبتدا:
گاهی خبر بر مبتدا مقدم می شود که در ۴ مورد٬ به صورت وجوبی است و در ۱ مورد٬ به صورت جوازی این تقدم صورت می گیرد.
موارد تقدم وجوبی خبر بر مبتدا:
- اگر خبر «ظرف» باشد و مبتدا «نکره». مانند: (فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا- بقره ۹) و یا (وَ لَدَینا مزیدٌ- ق ۳۵)
- اگر خبر از الفاظ صدارت طلب باشد. مانند: (یَقُولُ الْإِنْسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ- قیامه ۱۰)
- اگر خبر محصور در «الّا» یا «انّما» شده باشد. مانند: (مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَکْتُمُونَ ـ مائده ۹۹) و (فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ ـ تغابن ۱۲)
- زمانیکه در مبتدا ضمیری باشد که مرجع آن ضمیر به خبر بر می گردد. مانند: (أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَ – محمد ۲۴)
در این یک مورد هم جایز است که خبر بر مبتدا مقدم شود:
در هر جاییکه به نحوی معنایی اقامه شود و یا این تقدم یک فائده ی معنوی و یا لفظی داشته باشد. مانند آیه ی اول سوره ی تغابن «لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» که در این مورد «تأکید» افاده می شود.
سومین اصل از اصول در مبتدا و خبر٬ ذکر کردن مبتدا و خبر می باشد٬ که گاهی به صورت وجوباً و یا جوازاً حذف خواهد شد که در موارد زیر به آن اشاره خواهد شد:
موارد حذف وجوبی مبتدا :
- خبر مصدر نایب از فعلش باشد
- خبر قسم صریح باشد
- خبر صفتی باشد که از صفت بودن افتاده باشد
فیلم آموزشی اصول در مبتدا و خبر (جلسه ۱۵)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.