بدایه النحو – مفعول به – جلسه ۲۰
در ادامه از مباحث نحوی به قسمت منصوبات رسیدیم. به عنوان اولین منصوبات به تعریف «مفعول به» و موارد استفاده ی آن می پردازیم.
مفعول به ٬به اسمی می گویند که فعلِ فاعل٬ بر آن انچام می شود. بنابراین از تعریفش مشخص می شود که «فعل» یا «شبه فعل» عامل نصب مفعول به می باشد.
أشکالِ مفعول به:
- اسم ظاهر صریح
- اسم مؤوّل. مانند: «أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ – حجرات ۱۲»
- ضمیر. مانند: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ-اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ – فاتحه ۵ و ۶)
- جمله. مانند: «قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّه – مریم ۳۰»
- جار و مجرور: نام دیگر این قسم٬ مفعول با واسطه می باشد زیرا برای افعالی که بوسیله ی حرف جر متعدی می شوند٬ به کار می رود.
اصول در مفعول به:
- مفعول باید بعد از فاعل در جمله قرار بگیرد. البته موارد وجوبی و جوازی برای تقدم مفعول بر فاعل نیز وجود دارد. موارد وجوبی عبارتست از: ۱ـ مفعول به٬ ضمیر متصل و فاعل اسم ظاهر باشد. ۲ـ مفعول به٬ مرجع ضمیر متصل به فاعل باشد. ۳ـ زمانی که فاعل به وسیله «الّا» و یا «انّما» محصور شده باشد. و مورد «جوازی» نیز در جایی است که قرینه ای برای وجود مفعول باشد و تقدیم مفعول نیز جایز نباشد.
- مفعول به باید مؤخر از عامل خود بیاید.
- مفعول باید ذکر شود اما در صورت داشتن قرینه٬ حذف شدنش جایز است. مانند: «وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ – آل عمران ـ ۱۲۹» که در اصل « یَغْفِرُ الذنوب لِمَنْ یَشَاءُ» بوده است.
- عامل مفعول نیز باید حذف شود. امّا گاهی این عامل حذف می شود. هنگامی که قرینه ای برای حذف عامل باشد٬ «حذف جوازی» نام دارد. موارد «حذف وجوبی» نیز به دو نوعِ «سماعی» و «قیاسی» تقسیم می شود.
فیلم آموزشی مفعول به (جلسه ۲۰)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.