بدایه النحو – افعال القلوب – جلسه ۱۸
به افعالی که بر سر جمله ی اسمیه وارد می شوند و پس از آکه فاعل گرفتند٬ مبتدا و خبر را بنابر مفعولیت “نصب” می دهند، افعال القلوب می گویند.
اقسام و معانی افعال القلوب :
- افعال وَجَدَ٬ ألفی٬ دریٰ٬ تَعَلَّم در معنای یقین بکار می روند.
- افعال جَعَلَ٬ حَجیٰ٬ زَعَمع٬ عدَّ٬ هَبْ در معنای گمان و ظن استفاده می شوند.
- افعال عَلِمَ و رأی که هم در معنای یقین و هم در معنای گمان به کار می روند اما بیشتر در معنا یقین مورد استفاده قرار می گیرند.
- افعال ظَنَّ و حَسِبَ و خالَ که به معنی یقین و گمان است ولی بیشتر به معنای یقین کاربرد دارد. مانند: (إِنَّهُمْ أَلْفَوْا آبَاءَهُمْ ضَالِّینَ-صافات ۶۹) – (وَجَعَلُوا الْمَلَائِکَهَ الَّذِینَ هُمْ عِبَادُ الرَّحْمَنِ إِنَاثًا-زخرف ۱۹) -(فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْکُفَّارِ – ممتحنه ۱۰) – (وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمَّا یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ – ابراهیم ۴۲)
احکام افعال القلوب :
- باطل شدن و لغو عمل این افعال هنگامی که بین دو مفعول واقع شوند ویا مؤخر از اندو بیاید جایز است چه به صورت لفظی و چه به صورت محلی.
- تعلیق عمل این افعال هنگامیکه بعداز افعال قلوب الفاظ صدارت طلب بیاید واجب است.( لَقَدْ عَلِمْتَ مَا هَؤُلَاءِ یَنْطِقُونَ-انبیاء ۶۵) – (لِنَعْلَمَ أَیُّ الْحِزْبَیْنِ أَحْصَى لِمَا لَبِثُوا أَمَدًا – کهف ۱۲)
- حذف دو مفعول و یا یک مفعول افعال قلوب در صورت وجود قرینه جایز می باشد. (وَلَا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیْرًا لَهُمْ – آل عمران ۱۸۰)
- می توان دو حرف (أنْ و أنَّ) به همراه معمولشان را جایگزین دو مفعول افعال قلوب قرار داد. (أَیَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَنْ یُتْرَکَ سُدًى – قیامه ۳۶) – ۰وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ – بقره ۲۰۳)
در آخر به چند تنبیه پیرامون افعال قلوب اشاره می کنیم:
- همه ی افعال قلوب به طور کامل صرف می شوند به غیر از هب و تعلم.
- فاعل و مفعول اول در همه ی افعال قلوب می تواند به صورت ضمیر بیاید البته به غیر از هب و تعلم.
فیلم آموزشی افعال القلوب (جلسه ۱۸)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.