فایل صوتی شفعه (لمعه)

در مواردی ممکن است با شخص دومی در ملک یا ارث یا….شریک باشیم و هر یک از دو طرف بخواهیم سهم خودمان را بفروشیم که در این هنگام حقی برای شریک دیگر به وجود می آید که از آن تحت عنوان حق شفعه در متون فقهی بحث می کنند.
باب شفعه در کتاب شریف لمعه هم توسط شهید ثانی بحث شده است که در ادامه صوت های باب شفعه استاد اشتهاردی را برای دانلود شما مخاطب گرامی هم قرار داده ایم.

فایل صوتی باب شفعه لمعه

باب شفعه در لمعه

مصنف لمعه در ابتدا درباره ریشه لغوی و معنای شفعه بحث می کند.ایشان می فرماید حق شفعه برای یک شریک به وجود می آید و اگر شریک بیشتر باشند این حق ثابت نیست حق شفعه در اموال غیر منقول و قابل تقسیم به وجود می آید. و شرطش آن است که شریک قدرت پرداخت ثمن آن به مشتری را داشته باشد.
برای شخص غائب هم حق شفعه باقی هست حتی اگر به مدت طولانی غیبت داشته باشد.مصنف می فرماید که حق شفعه برای کودک و سفیه و دیوانه هم برقرار است و ولی آن ها در صورت مصلحت آن را اعمال می کند.و این حق به محض برقراری عقد به وجود می آید و باید نسبت به تمام آن حق شفعه را اعمال کند و این حق فوری است.حق شفعه به ارث هم می رسد.

سرفصل های باب شفعه در لمعه

• و هی(استحقاق الشریک الحصه المبیعه فی شرکته)
• و لا تثبت لغیر الشریک الواحد
• و موضوعها
• و فی اشتراط امکان قسمته قولان
• و لا تثبت الشفعه فی المقسوم
• و یشترط قدره الشفیع علی الثمن
• و تثبت الشفعه للغائب
• و یستحق الاخذ بالشفعه
• و لیس للشفیع اخذ البعض
• و یاخذ بالثمن الذی وقع علیه العقد
• و هی علی الفور
• و لا تسقط الشفعه بالفسخ المتعقب للبیع
• و کذا لا تسقط الشفعه بالعقود اللاحقه
• و الشفعه تورث
• و لو اختلف الشفیع و المشتری

معنای شفعه

شفعه در لغت

شفعه در لغت به معنای فزونی و افزایش است.چون شفیع با اعمال این حق بر ملک خود می افزاید.

در لغت نامه دهخدا آمده است که شفعه به این معناست که حق خریداری که به همسایه و شریک ملک داده می شود.

شفعه در فقه و اصطلاح

در اصطلاح و فقه هم شفعه عبارت است از ایجاد حق تملک در سهم فروخته شده توسط شریک .
یعنی اگر دو نفر در مال یا ملکی شریک باشند و یکی از شرکاء سهم خود را به شخص ثالثی بفروشد، برای شریک او این حق ایجاد می شود که با شرایطی آن سهم فروخته شده را به ملکیت خود در آورد.

ارکان حق شفعه

1. شفیع: که همان شریک باقی مانده است که بعد از اینکه اعمال حق شفعه کرد، شفیع نامیده می شود.
2. شریک دیگر: که معمولا بایع می باشد و با فروش سهمش باعث ایجاد حق شفعه برای شریک مقابلش می شود.
3. مشتری: که همان خریداری است که مال را از شریک شفیع خریده است.

فلسفه وجودی حق شفعه

در اسلام قاعده ای موجود است به نام قاعده ی لاضرر که بر اساس آن ضرر و ضرار در اسلام وجود ندارد.
بر اساس این قاعده، اعمال حق شفعه به خاطر جلوگیری از همین ضرری است که در اسلام نفی شده است.
این حق به خاطر این به وجود می آید تا شفیع از تقسیم مال متضرر نشود(مثلا ممکن است با تقسیم و فروش نصف ملک، قیمت آن کاهش پیدا کند) و با این حق بتواند مال را به استقلال برساند و تماما برای خودش باشد.

شرایط اخذ به شفعه

برای اینکه شریک بتواند اخذ به شفعه کند باید چند شرط موجود باشد این شرایط عبارتند از:

1. مال باید غیر منقول باشد ( مثل زمین و خانه ).اما در اموال منقول میان فقها اختلاف وجود دارد.
2. مال غیر منقول باید مشاع باشد ( مالی که غیر منقول است تا زمانی که مشاع باشد و تقسیم نشده باشد حق شفعه در آن اعمال می شود و بعد از تقسیم شدن این حق از بین می رود)
3. مال غیر منقول باید قابل تقسیم باشد ( یعنی باید این مال غیرمنقول قابلیت تقسیم را داشته باشد تا اگر شریکی که حق خودش را فروخت شریک دیگر برای جلوگیری از ضرر بتواند حق شفعه خود را اعمال کند)
4. تعداد شرکاء باید دونفر باشد نه بیشتر تا بتوان این حق را اعمال کرد.
5. شریک تمام سهم خود را فروخته باشد.
6. شریک سهم خود را فقط با بیع انتقال داده باشد.

نحوه ی اعمال حق شفعه

• وقتی قرار است کسی از حق شفعه استفاده کند باید به محض اطلاع از بیع شریک، اعمال حق شفعه کند.یعنی حق شفعه فوریت دارد.
• اگر شریک از انجام بیع توسط شریک دیگرش خبر ندارد، بعد از مطلع شدن می تواند این حق را اعمال نماید.
• اگر شریک ادعای عدم اطلاع از انجام بیع توسط شریک دیگرش نماید بدون اینکه دلیلی برای اثبات ادعای خودش بیاورد، پذیرفته می شود.ولی اگر مشتری این ادعای شفیع را رد کند باید آن را اثبات نماید.

آثار مترتبه بر اعمال حق شفعه

حق شفعه زمانی قابل اعمال است که بیع به صورت صحیح انجام شده باشد.لذا بر بیع باطل و فاسد نمی توان حق شفعه اعمال کرد.چون در صورت فساد و بطلان معامله، مشتری مالکیتی بر مال پیدا نمی کند تا حق شفعه ای پیدا شود.

حق شفعه در وقف و اجاره

حق شفعه در جایی ثابت می شود که مالکیت دو شریک در عین باشد و اگر در منفعت باشد ثابت نمی شود.
در وقف، اگر دو نفر مالی را وقف کردند و این مال وقف شده هم قابل فروش باشد، و یا دو نفر با هم جایی را اجاره کردند و یک شریک، سهم خود را به شخص سومی منتقل کند، شریک دیگر نمی تواند اعمال شفعه کند.

اسقاط حق شفعه

حق شفعه قابل اسقاط است.خواه اسقاط قولی و خواه اسقاط فعلی.
یعنی شریک بگوید از حق شفعه خودم گذشتم و نمی خواهم از آن استفاده کنم.یا با فعلش این کار را انجام دهد.مثلا بعد از اطلاع از فروش سهم شریکش، او هم سهم خود را بفروشد.

احکام متفرقه حق شفعه

• در صورت اعمال حق شفعه، شفیع فقط می تواند از مشتری مورد شفعه را مطالبه کند و نمی تواند به شریکش مراجعه کند.
• با اعمال حق شفعه، تمامی تصرفات مشتری بر مال مورد شفعه باطل می شود.مثلا اگر کسی آن مال را وقف کرده باشد یا به دیگری فروخته باشد، همه این موارد باطل می شود.
• اگر شریک هنگام اعمال شفعه، کالا را معیوب بیابد، و مشتری در ایجاد آن نقش نداشته باشد،مشتری ضامن آن نیست.
• اگر عیب یا تلف قبل از طلب شفیع توسط مشتری به وجود آمده باشد، شفیع مخیر است که اعمال حق شفعه کند و تمام قیمت آن بپردازد یا از حق شفعه خود بگذرد.
• اعمال حق شفعه از ایقاعات است و مثل همه ی ایقاعات نیاز به قبول کردن از جانب مشتری ندارد.
• حق شفعه بعد از مرگ به ورثه منتقل می شود و ورثه می تواند نسبت به اعمال این حق اقدام نماید.