منطق ۲ ـ متواطی – جلسه ۸
مفهوم کلی بر دو قسم است. مفهوم کلی متواطی و مفهوم کلی مشکک.
فیلم آموزشی کلی متواطی
ابتدا به تعریف هر کدام می پردازیم.
مفهوم کلی متواطی :
این نوع مفهوم عبارت است از مفهومی که انطباق آن بر مصادیق یکسان است. مانند مفهوم «مثلث» که بر تمام مصادیق خود به صورت یکسان صدق می کند و نمی توان گفت برخی از افراد آن مثلث ترند. در این صورت به لفظ٬ «لفظِ متواطی» می گوییم.
مفهوم کلی مشکک:
در این نوع مفهوم انطباق آن بر تمامی مصادیق یکسان نیست. مانند مفهوم «زیبا» که برای تمامی مصادیق خود یکسان نیست. و هنگامی که لفظ دال بر این مفهوم باشد٬ «لفظ مشکک» نام گذاری می شود.
دلالت لفظ بر مفهوم و مصداق:
از دروس قبل آموختیم که «دلالت» یکی از مهم ترین خاصیت لفظ می باشد. یک لفظ از مفهوم حکایت دارد و مفهوم نیز از مصداق. بنابراین هنگامی که سخن می گوییم ممکن است گاهی به مفهوم اشاره نماییم و گاهی به مصداق.
مانند هنگامی که می گوییم «انسان» گاهی مفهوم آن یعنی «حیوان ناطق» مد نظر است و گاهی مصداق آن یعنی (علی و محمدو …).
حمل شایع و حمل اوّلی:
حمل «شایع» هنگامی است که ما لفظ را با توجه به مصادیق آن در نظر می گیرم رخ می دهد. و حمل «اوّلی» زمانی است که مفهوم لفظ را بدون در نظر گرفتن مصادیق آن بکار می بریم.
برای مثال هنگامی که می گوییم: «فعل مبتدا واقع می شود» اگر به مفهوم آن نگاه شود (حمل اوّلی) جمله ای نادرست خواهد بود و اگر به مصداق آن توجه شود (حمل شایع) عبارت صحیح خواهد بود.
بنابراین وقوف کامل بر ملاحظه ی یک لفظ٬ سبب پیشگیری از خطاها شده و کلید حلّ بسیاری از جملات و عبارات به ظاهر نادرست می باشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.