تفسیر سوره بقره آیه ۱۵۲ + صوت

رابطه با خدا یک رابطه دوطرفه است و این طور نیست که ما هر کاری دلمان می خواهد انجام دهیم و از خدا انتظار رحمت و بخشش داشته باشیم. هر کاری که ما در رابطه خود با خدا آن را مهم شمردیم خداوند متعال هم همان چیز را برای ما انجام می دهد و برای هر چیزی که ارزش قایل شدیم در واقع به خودمان بر می گردد.

در ابن رابطه در تفسیر سوره بقره آیه ۱۵۲ حجه الاسلام و المسلمین سید محمد طباطبایی (زید عزه) توضیحاتی بیان کردند که می توانید مطالعه بفرمایید.

خداوند در آیه ۱۵۲ سوره بقره می فرماید:

« فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلَا تَکْفُرُونِ » پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و مرا سپاس گزارید و کفران نعمت نکنید.

رابطه بین عبد و مولا و انسان با خدا یک رابطه دو طرفه است که این آیه یکی از این مصادیق است که می فرماید مرا یاد کنید تا من هم شما را یاد کنم. در این آیه که به صورت شرطی است، تعلیق شرط یعنی اینکه اگر مرا یاد کنید من هم شما را یاد می کنم و در غیر اینصورت اگر مرا یاد نکنید من هم شما را یاد نمی کنم.

معانی ذکر

( ذکر ) در قرآن در مقابل دو معنا به کار برده شده است:

1. در مقابل غفلت: در مواقعی انسان یک امری در ذهن او وجود دارد ولی به آن التفات ندارد یعنی علم به این علم ندارد. در قرآن هم این معنا به کار رفته است. مثلا در آیه ۲۸ سوره کهف می فرماید: ( وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنَا ) و از کسی که دلش را [به سبب کفر و طغیانش] از یاد خود غافل کرده ایم و از هوای نفسش پیروی کرده و کارش اسراف و زیاده روی است، اطاعت مکن.
2. در مقابل نسیان: اصلا صورت علمی در ذهن الان موجود نیست ولی قبلا بوده. در آیه ۲۴ سوره کهف می فرماید: ( وَاذْکُرْ رَبَّکَ إِذَا نَسِیتَ ) و هرگاه [گفتن ان شاءالله را] از یاد بردی، پروردگات را یاد کن.

هر دو معنا در قرآن به کار رفته است. اما در مورد ذکر زبانی هم این نکته را دقت بفرمایید که این که اذکار و اوراد را به کار می بریم در این مواد استعمال در ذکر مجازی است یعنی حقیقت ذکر، ذکر زبانی نیست بلکه به دو معنایی که گفتیم می آید.

چون ذکر در مقابل امر نفسانی است و آنچه که در نفس حاضر است یا انسان به آن لتفات دارد یا اصل آن حاضر است و ذکر در صفحه نفس اتفاق می افتد.

ذکر لسانی که مشهور به ذکر است به اعتبار لازمه و اثر آن ذکر نفسانی است و آن چیزی که در نفس است و به آن التفات دارد به زبان هم ساری و جاری می شود و به این اعتبار به این الفاظ هم ذکر می گویند.

اگر کسی مشغول ذکر است اما قلبش غافل باشد هیچ بهره ای از ذکر ندارد و به آن ذکر صدق نمی کند و فقط الفظی به زبان می آورد. چون مجازیت هم نوعی اعتبار و علقه نیاز دارد و این عمل آن علقه و اعتبار را ندارد.

تعادل عادلانه بین بنده با خدا

رابطه بین عبد و مولا یک رابطه پایا پای است و منزلت هر کس پیش خدا همان اندازه است که خدا پیش او ارزش دارد. اگر می خواهیم بدانیم چقدر پیش خدا می ارزیم باید ببینیم خدا پیش ما چقدر می ارزد.

ما چقدر خدا به ما نزدیک است؟ و خدا چقدر ما را دوست دارد و ما چقدر خدا را دوست داریم؟ چقدر خدا برای ما حرمت دارد؟ و چقدر برای خدا مایه می گذاریم؟ در هنگام واجبات و محرمات و گناهان وقتی که به گناه می رسیم چقدر خدا پیش ما حرمت دارد؟ همان اندازه که خدا برای ما حرمت دارد ما هم همان اندازه برای خدا حرمت و ارزش داریم.

نقل شده است که شیخ عباس قمی (ره) می فرمود من تمام مفاتیح را عمل کردم و عالم بی عمل نبوده است. علمای حقیقی این افراد هستند. این ملاک است و دقیق می تواند جایگاه ما را در مراتب رشد و کمال مشخص کند.

وقتی به گناه می رسیم چه حالی به ما دست می دهد. مثلا کسی به ما و نزدیکان ما  خواهر و برادر و پدر و بچه و …) چه حالتی به ما دست می دهد و چقدر غیرت به کار می بریم؟ در جامعه وقتی به خدا بی حرمتی می شود و توجهی به آن نداریم همان اندازه هم خداوند برای ما هم ارزشی قائل نیست.

برای مشاهده دوره کامل «تفسیر قرآن کریم با رویکرد نوین» کلیک نمایید

دو روایت

لذا در روایتی امام صادق علیه السلام فرمود: مرا با اطاعت و عبادت یاد کنید تا شما را با نعمت و مغفرت یاد کنم.

اینطور نیست که ما کار خودمان را انجام دهیم بعد بگوییم خدا ارحم الراحمین است و می بخشد. بله خدا ارحم الراحمین است ولی حکیم هم هست. قبل از اینکه رحمت داشه باشد حکمت دارد و همیشه حکمت خداوند بر تمامی صفات او مستولی است و این حرف هایی که زده است شوخی و طنز و استعاره نیست.

در ادامه می فرماید شکر کنید مرا تا نعمت هایم را زیاد کنم. اگر حق نعمت مرا ادا کنید من هم نعمت را زیاد می کنم.

روایت دیگری هم از امام صادق علیه السلام که از قول خداوند متعال فرمود: ( قالَ اللّه ُ تعالى : ابنَ آدمَ ،اُذکُرْنی فی نَفسِکَ أذکُرکَ فی نَفسی . ابنَ آدمَ اُذکُرنی فی الخَلاءِ أذکُرکَ فی خَلاءٍ . ابنَ آدمَ اُذکُرنی فی مَلَأٍ أذکُرْکَ فی مَلَأٍ خَیرٍ مِن مَلَئِکَ )  اى پسرآدم! در درون خود به یاد من باش تا من نیز در جانم به یاد تو باشم ؛ اى پسر آدم! در خلوت به یاد من باش تا در خلوت به یاد تو باشم ؛ اى پسر آدم! در میان جمع مرا یاد کن تا تو را در میان جمعى بهتر از جمع تو یاد کنم.