تفسیر سوره بقره آیه ۱۷۷ + صوت

از اعمال مورد تاکید در اسلام بِر و نیکی کردن است و آثار زیادی دارد که در درجه اول این آثار به خود نیکی کننده بر می گردد. شعر معروف ( تو نیکی کن و در دجله انداز        که ایزد در بیایانت دهد باز ) اشاره به همین موضوع دارد.

اما اینکه بر و نیکی از نظر قرآن چیست را حجه الاسلام و المسلمین سید محمد طباطبایی (زیده عزه) در ذیل تفسیر این آیات بیان می کند.

خداوند در آیه ۱۷۷سوره بقره می فرماید:

« لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاهَ وَآتَى الزَّکَاهَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا  وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ  أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا  وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ »

نیکی این نیست که روی خود را به سوی مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکی [واقعی و کامل، که شایسته است در همه امور شما ملاک و میزان قرار گیرد، منش و رفتار و حرکات] کسانی است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده اند، و مال و ثروتشان را با آنکه دوست دارند به خویشان و یتیمان و درماندگان و در راه ماندگان و سائلان و [در راه آزادی] بردگان می دهند، و نماز را [با همه شرایطش] برپای می دارند، و زکات می پردازند، و چون پیمان بندند وفاداران به پیمان خویشند، و در تنگدستی و تهیدستی و رنج و بیماری و هنگام جنگ شکیبایند؛ اینانند که [در دین داری و پیروی از حق] راست گفتند، و اینانند که پرهیزکارند.

این آیه هم در مورد یهودیان است و پاسخ به آنها است که دائم بهانه می گرفتند که قبله اینها بیت المقدس است و…. اما قرآن می فرماید این بهانه ها و ظاهر سازی ها را رها کنید. حقیقت دین چیز دیگری است.

هیئت ما این است و مسجد ما این باشد و تسبیح من باید این باشد  و … همه اینها را رها کنید که اینها برای خدا ارزشی ندارد.

این آیه در واقع می خواهد سقف کمال را بیان کند ( لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ ) ملاک ارزش این نیست که شما صورتت را به سمت مغرب یا مشرق کنید. قرآن بر و نیکویی و ارزش را در قاالب یک انسان تصور می کند ( مثلا می گوییم فلانی مجسمه اخلاص است ) و می فرماید بر و نیکی کسی است که این خصوصیات را داشته باشد.

خصوصیات بِر و نیکی

در مقام اعتقاد و باور و ایمان به خدا و ملائکه و کتاب و نبیین اعتقاد دارند و این اعتقاد و ایمانش را به منصه ظهور می رسانند. به این صورت که مال خودش را با اینکه خیلی دوست دارد عطا می کند. در مرحله اول به نزدیکان مثل خواهر وبرادر و ….عطا می کند. و در مرحله بعد هم به یتیم و مسکین و در راه مانده می بخشد و عطا می کند.

در مرحله بعدی اقامه نماز می کند نه اینکه نماز بخواند. مثلا مسجد می سازد و مُبَلغ به مسجد می آورد و مردم را به نماز دعوت می کند. ( آیت الله جوادی حفظه الله می فرماید شما عمود خیمه را که نمی خوانید بلکه آن را اقامه می کنید تا خیمه سرپا شود )

و زکات می دهند و به عهدهایشان وفا می کنند و در فقر و تنگی معیشت و صدمات بدنی و فوت و فقدان و هنگام جنگ و مجاهده و جهاد محکم ایستاده اند و وسط میدان هستند.

برای مشاهده دوره کامل «تفسیر قرآن کریم با رویکرد نوین» کلیک نمایید

این افراد راست می گویند و مومن واقعی هستند که اوصاف نفسانی و شخصیت این افراد افکار و عقاید و حرفش را تایید می کند. این افراد اگر بگویند ما دین دار هستیم و خدا پرست هستیم و اهل مجاهده و جهاد هستیم، اینان راست می گویند و اهل تقوی هستند. این آیه مفصل ترین توصیف را از افراد متقی کرده است.