تفسیر سوره بقره آیه ۲۷۵ + صوت

از جمله گناهانی که در اسلام جزء گناهان کبیره شمرده شده است، ربا است. به تعبیر علامه طباطبایی (ره) خداوند برای هیچ موردی این مقدار شدت را که برای ربا به کار برده است به کار نبرده است.
به تعبیر قرآن ( فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللهِ وَرَسُولِهِ ) خداوند همراه رسول خود علیه رباخوران اعلام جنگ کرده است.

در ذیل تفسیر این آیه توسط حجه الاسلام و المسلمین سید محمد طباطبایی (زید عزه) نکاتی بیان شده است.

خداوند در سوره بقره آیه ۲۷۵ می فرماید:

« الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا  فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَهٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ  هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ »

کسانی که ربا می خورند [در میان مردم و برای امر معیشت و زندگی] به پای نمی خیزند، مگر مانند به پای خواستن کسی که شیطان او را با تماس خود آشفته حال کرده [و تعادل روانی و عقلی اش را مختل ساخته] است، این بدان سبب است که آنان گفتند: خرید و فروش هم مانند رباست. در حالی که خدا خرید و فروش را حلال، و ربا را حرام کرده است. پس هر که از سوی پروردگارش پندی به او رسد و [از کار زشت خود] بازایستد، سودهایی که [پیش از تحریم آن] به دست آورده، مال خود اوست، و کارش [از جهت آثار گناه و کیفر آخرتی] با خداست. و کسانی که [به عمل زشت خود] بازگردند [و نهی خدا را احترام نکنند] پس آنان اهل آتش اند، و در آن جاودانه اند.

ربا و کردار رباخواران

آین آیه بسیار مهم است و یکی از سرفصل ها و زیر بناهای نظام فکری اسلام و قرآن یعنی ربا است. که این مساله چیز عجیبی در تاریخ بشر و تاریخ دینداری است که فوق العاده در حرکت کلی جوامع بشر تاثیرگذار است.

 کردار و رفتار ربا خواران مثل مجانین و جن زدگان است و مثل دیوانه ها رفتار می کنند که در این دو نظر است.

بعضی این را به امر اخروی تعبیر کردند که این گروه در قیامت رفتار و کردار شبیه جن زدگان را دارند.

گروه دیگر معتقدند که ربا خواران در همین دنیا رفتار و کرداری شبیه جن زدگان و دیوانگان دارند. و بعضی هم می گویند آیه شریفه هر دو معنا را در بردارد و قابل جمع هستند.

 علت رفتار رباخواران

اما علت این رفتار رباخواران چیست؟ چون این رباخوران یک منطق رفتاری دارند و نوعی دستگاه ارزشی خاصی دارند که این دستگاه کاملا به هم ریخته است و مثل کسی که حالت روانی دارد دارای منطق رفتاری و گفتاری نامفهوم است و نمی تواند به صورت عادی حرف بزند و حرف های بی ربط و بی معنا می زند و منطق صحیح عقلانی ندارد.

پاسخ رباخواران به عمل رباخورای

وقتی به این افراد گفته می شود چرا ربا می خورید و جامعه را با ربا از نظر اقتصادی به ورطه نابودی می کشانید می گویند ( قَالُوا إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا ) بیع هم مثل ربا است. مگر در جامعه اکتساب و معاملات یک نظام عقلایی ندارد که همه آن را قبول می کنند؟ می گوییم بله درست است.

آنها می گویند ربا هم مثل بیع یک قسم از معاملات است. این گروه معکوس فکر می کنند و برای همین امر است که قرآن می فرماید اینها عادی حرف نمی زنند و تفکرات جنون آمیز دارند. اینها می گویند اصل در معاملات ربا است و بیع هم مثل ربا هست.

پاسخ قرآن به استدلال رباخواران

قرآن به این منطق رفتاری جنون آمیز حمله می کند و می فرماید این حرف باطلی است و ( وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا ) و حرف آنها محکوم به شکست و فنا است و آن چیزی که اسلام آن را قبول دارد آن است که داد و ستد باید ما به ازای واقعی و حقیقی داشته باشد که در مساله ربا این اتفاق نمی افتد و سرمایه است که سرمایه به وجود می آورد.

فلذا در آیه قبلی خداوند خبر از یک حقیقت خارجی می دهد و خبری که عقلای عالم روی آن صحه می گذارند. خداوند در این آیه می فرماید: ( یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ ) خدا ربا را نابود می کند، و صدقات را فزونی می دهد.

صدقات به جای ربا

در این آیه آن چیزی که خداوند روی آن تاکید دارد صدقات است که باعث برکت و رشد می شود که در مقابل ربا است و تعادل اقتصادی ایجاد می کند.

در مقابل بخش بزرگی از اقتصاد جهانی عملا چیزی وجود ندارد و این ها ربا را به کشورهای فقیرتر تزریق می کنند و آنها را روز به روز فقیر تر و خود به ظاهر ثروتمند تر می شوند.

برای مشاهده دوره کامل «تفسیر قرآن کریم با رویکرد نوین» کلیک نمایید

شدیدترین تهدیدها در قرآن

علامه در اینجا تعبیر قشنگی دارند که می فرمایند که ما در قرآن بیشتربن تهدیدها را در مقابل ربا و حکومت طاغوت داریم. در آیه ۲۷۹ می فرماید: ( فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ ) واگر چنین نکردید [و به رباخواری اصرار ورزیدید] به جنگی بزرگ از سوی خدا و رسولش [بر ضد خود] یقین کنید.

اگر هر گناهی در جامعه باشد ممکن است بخش هایی از جامعه را مورد هدف قرار دهد و آسیب بزند اما مسئله طاغوت اساس دین را منهدم می کند یا ربا هم مثل طاغوت اساس نظام اقتصادی و معیشت جامعه اسلامی را هدف قرار می دهد. در اینصورت یعنی وقتی عدالت اقتصادی نباشد عملا عدالت و رشد فرهنگی نخواهد بود. مردمی که به ربا خوری و ربا دهی مبتلا هستند نمی توان از این جامعه انتظار رشد متوازن داشت و رشد و سعادت و کمال بشر مورد تهاجم قرار می گیرد.