بدایه النحو – عطف بیان – جلسه ۴۶
عطف بیان تابعی است که از متبوع خود مشهورتر می باشد و برای بیان حقیقت متبوع خود بکار می رود.
ابتدا نکاتی در رابطه با احکام بدل ذکر می کنیم و سپس به سراغ عطف بیان خواهیم رفت.
احکام بدل:
- در بدل بعض و اشتمال٬ضمیری قرار دارد که این دو بدل را با مبدل منه مرتبط می کند. مانند:«ثُمَّ عَمُوا وَصَمُّوا کَثِیرٌ مِنْهُمْ – مائده ۷۱»
- تطابق از نظر معرفه و نکره بودن در بدل و مبدل منه شرط نمی باشد. بنابراین معرفه می تواند بدل از نکره شود. مانند:«إِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ -صِرَاطِ اللَّهِ – شوری ۵۲و۵۳»
- ضمیر نمی تواند بدل از ضمیر و اسم ظاهر گردد٬ اما اسم ظاهر می تواند بدل از ضمیر گردد. مانند:«أَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِینَ ظَلَمُوا – أنبیاء۳»
- هنگامی که مبدل منه اسم شرط یا استفهام باشد٬ ادات استفهام بر سر بدل ظاهر خواهد شد.
حال به بررسی عطف بیان می پردازیم:
فایده آن:
دو مورد برای آن ذکر می شود:
- اگر متبوع معرفه باشد٬ عطف بیان آن را توضیح می دهد. مانند:«جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِلنَّاسِ – مائده ۹۷»
- گر متبوع نکره باشد٬ انرا تخصیص می زند. مانند:«جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِلنَّاسِ – مائده ۹۷»
احکام:
متبوع باید در اعراب از تابع خود تبعیت کند و در تعداد و جنس و معرفه و نکره بود مطابقت دارد همانند صفت.
أشکال:
- اسم بعد از کنیه: قام ابن أبی طالب علی علیه السلام.
- اسم بعد از لقب: قام امیرالمؤمنین علی علیه السلام.
- اسم ظاهرِ جامد بعد از اسماء اشاره. مانند: «ذَلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ – بقره ۲»
- مفسر مفردی که بعد از «ای» می آید. مانند جای علی ای امیرالمؤمنین.
- موصوفی که بعد از صفت می آید. مانند: جاء الشجاع علی.
نکته: عطف بیان ضمیر و فعل و جمله نمی تواند بیاید.
فیلم آموزشی عطف بیان (جلسه ۴۶)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.