وسواس چیست؟ + صوت

از جمله ابزارهای شیطان که می تواند ما را از خدای متعال دور کند وسواس است.

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد که فلانی انسان عاقلی است اما در وضو وسواس دارد. حضرت فرمود چگونه عاقل است در حالی که از شیطان پیروی می کند.

تعریف وسواس

وسواس نوعی اختلال رفتاری و فکری است که موجب آزار و اذیت شخص وسواسی و بعضا اطرافیان او می شود.

در لغت

از نظر لغوی وسواس عبارت است از دودلی و بدگمانی، شبهه و وسوسه

در اصطلاح

از نظر اصطلاحی، وسواس عبارت است از یک فشار برای مداومت انجام یک عمل یا مداومت بر یک فکر که غیر منطقی است و شخص هم می داند که این عمل او غیر منطقی است.

در قرآن

در قرآن کریم کلمه وسوسه در چند جای قرآن آمده است که به معنای بسیار وسوسه کننده است.

برای نمونه در آیه ۴ سوره ناس آمده است: ( مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ) که در این آیه شیطان به عنوان وسوسه گر معرفی شده است و خداوند متعال به پیامبر صلوات الله علیه می فرماید بگو از شر شیطان به خداوند پناه می برم.

منشا این بیماری

وسواس می تواند منشا مختلف داشته باشد.

مهمترین عامل ایجاد وسواس، جهالت و نادانی است. حضرت علی علیه السلام در حدیثی، بی خبری و غفلت را عامل به خواب رفتن روح انسان می داند.

موارد دیگری را می توان به مورد بالا اضافه کرد. از جمله شک و تردید، تنهایی، رفتارهای رذیله  

انواع وسواس

وسواس به دو بخش اصلی تقسیم می شود.
۱- وسواس فکری: تکرار فکر کردن بر یک موضوعی که فرد قادر به رهایی از آن نیست ( مثل وسواس اعتقادی )

۲- وسواس فکری – عملی: فکر کردن برای تکرار یک عمل به صورت غیر معقول و غیر منطقی ( مثل شستن مکرر دست ها )

اما وسواس عملی می تواند شامل موارد مختلفی مثل وسواس پاکیزگی، وسواس آلودگی و …شود.

وسواس اعتقادی

رابطه انسان با خداوند متعال رابطه عبد با مولاست و هر چه مولا امر کردند، بر بنده واجب است تا اطاعت آن را نماید.

همانطوری که انجام ندادن دستورات خداوند باعث عقاب و رنجش مولاست، انجام دادن فرامین خلاف دستورات مولا هم مثل انجام ندادن آن موجب رنجش مولاست.

لذا باید تابع دستورات مولایمان باشیم تا بهترین کار را انجام دهیم و طبیعتا بهترین نتیجه را بگیریم.

مثلا همانطور که نماز کامل در وطن واجب هست و باید نمازهای چهار رکعتی را به همان شکل خواند، همان نماز را باید در سفر دو رکعت خواند و چهار رکعت خواندن همان نماز در سفر مخالف امر پروردگار و موجب عقاب است.

یا روزه گرفتن در حالت سلامتی و صحت بدن که واجب است و همان روزه در ایام بیماری اشخاص یا بارداری بانوان مضر است و نباید روزه بگیرند.

هر دو دستور از جانب مولا و مطابق میل او در شرایط مختلف است و بر ما واجب است عین همان رفتار را انجام دهیم.

اما گاهی پا فراتر می گذاریم و خلاف این دستورات را انجام می دهیم تا بر خیال خام خود مولا را راضی تر نگه داریم.

ولی در واقع این عمل نه تنها مورد رضای خداوند واقع نمی شود بلکه مغضوب خداوند است. چون نافرمانی امر اوست.

نمونه های از نهی از وسواس در احکام

اگر چه حکمت و فلسفه تمام احکام الهی برای ما روشن نیست اما علت و فلسفه بعضی از این احکام به راحتی قابل درک است.

مثلا در بعضی از احکام الهی این نکته به راحتی به دست می آید که در آن حکم برای جلوگیری از تبدیل شدن بعضی از اعمال ما به وسواس، به شدت از تکرار آن عمل نهی شده است.

برای نمونه هنگام وضو گرفتن، آب ریختن برای بار اول روی دست واجب و برای بار دوم جایز و برای بار سوم حرام است.

این حکم برای جلو گیری از اسراف و وسواس است. وقتی در دفعه دوم جایز است یعنی نیاز ضروری به آب ریختن برای بار دوم نیست و اگر بار سومی این عمل را انجام دهی این عمل حرام است.

وقتی حکم به حرمت چنین رفتاری می شود یعنی این حکم در پی جلوگیری از یک بیماری است که در صورت عدم جلوگیری از آن می تواند تبدیل به معضل بزرگی شود.

مورد دیگری که می توان به عنوان یک عمل وسواسی آن را در نظر گرفت که در روایات از آن نهی شده است، عمل کثیر الشک است.

در روایات این عمل را به شیطان نسبت داده اند و آن را ناپسند دانسته اند و حکم فقهی آن هم این است که به شک خود اعتنا نکند.

درمان این بیماری

درمان دارویی

برای درمان وسواس نظرات مختلفی بیان شده است. یکی از این روش ها روش های دارویی است که معمولا موثر واقع نمی شود.

دارو درمانی اگر موثر واقع شود می تواند به پیشگیری این بیماری کمک کند اما این داروها دارای عوارض مختلفی هستند که روش منطقی به نظر نمی رسد.

لذا بعضی اصلاحات رفتاری و فکری می تواند کمک شایانی به درمان این عارضه کند.

درمان رفتاری

اما رفتار درمانی می تواند بسیار موثرتر از دارو درمانی باشد. چون عوارض داروها را ندارد و می تواند نتیجه دائمی داشته باشد.

از آنجا که وسواس راه نفوذ شیطان در دلهاست لذا با بستن راه نفوذ آن می توان اثرات این معضل را تا حدود زیادی کاهش داد.

– مثلا اصلاح رفتارهای پست و رذیلت های اخلاقی چون خشم و غضب و خود برتر بینی و…

– به یاد خدا بودن با اذکار مختلف.

– مطالعه دستورات دینی که مرتبط با این قضیه می باشد.